Op dit moment geldt er in Nederland geen verplichting voor het hebben van een energielabel voor monumenten. Eigenaren hoeven bij verkoop, verhuur of oplevering van hun gebouw geen label te overleggen. Die uitzondering verdwijnt echter binnenkort: vanaf 29 mei 2026 wordt een energielabel ook verplicht voor monumenten.
Dat betekent dat eigenaren van rijks-, provinciale en gemeentelijke monumenten straks, net als bij gewone gebouwen, een geldig energielabel moeten kunnen tonen bij verkoop of verhuur van hun monumentale pand. Ook panden waarvoor een aanwijzingsprocedure als monument is gestart, vallen onder deze nieuwe verplichting. Dit is een wijziging waar eigenaren zich nu al op kunnen voorbereiden.
Waarom wordt een energielabel verplicht voor een monumentaal pand?
De nieuwe verplichting komt voort uit Europese regelgeving die de energieprestaties van gebouwen wil verbeteren. Alle lidstaten zijn verplicht hun gebouwde omgeving energiezuiniger te maken om de klimaatdoelen van 2050 te halen. Monumenten nemen hierin geen uitzonderingspositie meer in. Het doel is niet om monumentale panden te dwingen tot ingrijpende aanpassingen, maar om meer inzicht te krijgen in hun energieprestatie. Een energielabel geeft een duidelijk beeld van de huidige situatie en biedt eigenaren de kans om gericht te verduurzamen op een manier die past bij het karakter van hun pand.
Hoe werkt een energielabel voor monumenten?
Monumenten krijgen straks geen speciaal labeltype; het systeem blijft gelijk aan dat van reguliere gebouwen. Een gecertificeerde energieadviseur beoordeelt het pand op onderdelen als isolatie, beglazing, installaties en ventilatie. De beoordeling resulteert in een label van A++++ (zeer zuinig) tot G (onzuinig). Verduurzamen van monumenten vraagt om maatwerk. Niet elke energiebesparende maatregel is toegestaan of praktisch uitvoerbaar. Toch zijn er tal van mogelijkheden die de authenticiteit van het pand respecteren:
- Isolatie aan de binnenzijde – met dunne, dampopen materialen of voorzetwanden behoud je het originele gevelaanzicht.
- Voorzetramen of dun isolerend glas – verbeteren de isolatiewaarde zonder het karakter van de kozijnen te veranderen.
- Dak- of zolderisolatie – kan vaak van binnenuit worden toegepast, zodat de buitenzijde onaangetast blijft.
- Zonnepanelen op minder zichtbare dakdelen – mits ze niet vanaf de openbare weg te zien zijn, kunnen ze zonder vergunning worden geplaatst.
- Efficiëntere installaties – denk aan hybride warmtepompen, zuinige cv-ketels of ventilatiesystemen met warmteterugwinning.
Bereid je voor op 2026 met HV Advies
Hoewel de energielabelplicht voor monumenten pas in mei 2026 ingaat, kun je als eigenaar nu al een energielabel laten opstellen. Daarmee krijg je direct inzicht in de energieprestatie van je pand én weet je welke verbeteringen haalbaar zijn zonder afbreuk te doen aan de monumentale waarde.
Bij HV Advies kun je terecht voor het aanvragen van een energielabel voor een monument. We regelen de opname door een gecertificeerde adviseur, analyseren de resultaten en adviseren over praktische verduurzamingsmaatregelen die binnen de erfgoedkaders passen. Zo ben je goed voorbereid op de komende verplichting en maak je jouw monument alvast klaar voor een duurzame toekomst.
Veelgestelde vragen
Geldt de verplichting voor alle monumenten?
Ja — voor rijksmonumenten, provinciale en gemeentelijke monumenten, én panden waarvoor een aanwijzingsprocedure is gestart. Er zijn echter uitzonderingen voor gebouwen die bijvoorbeeld geen energie gebruiken voor klimaatregeling, of voor gebruik voor religieuze functies.
Wat gebeurt er als mijn monument geen energielabel heeft na 29 mei 2026?
Heeft het monument na 29 mei 2026 bij verkoop, verhuur of verlenging van een huurovereenkomst geen energielabel, terwijl dit wel verplicht is? Dan riskeer je een boete of een last onder dwangsom.
Ben ik als huurder van een monumentaal pand verplicht een energielabel aan te vragen?
Voor bestaande huurovereenkomsten geldt de plicht niet direct. De verplichting ligt bij de eigenaar. Wel wordt het verplicht bij verlenging van het contract of bij het aangaan van een nieuw huurcontract.
